همه می دانیم خشم چیست و قطعا لحظه‌هایی در زندگی بوده که تمامی ما آن را احساس کرده‌ایم. خشم یکی از عواطف کاملاً معمولی و سالم است. اما هنگامی که از کنترل خارج شود و چهره‌ای مخرب به خود گیرد مشکلاتی را در پی دارد. خشم در نوجوانان ممکن است نسبت به بقیه رده‌های سنی بیشتر مشاهده شود.
خشم شاید به اندازه احساس خوشحالی، دوست داشتن، آرامش یا رضایت پذیرفته شده نباشد یا مثل احساس شرم، ترس، دلتنگی یا درماندگی، همدلی افراد را با خود به همراه ندارد ولی با این حال یک احساس قوی و واقعی است. تمام انسان‌ها و به خصوص نوجوانان خشم را تجربه می‌کنند و هیچ راه فراری هم نیست. در این مقاله قصد داریم تا درباره این مسئله و کنترل خشم در نوجوانان برای شما عزیزان مطالبی را ارائه دهیم.
خشم در نوجوانی چیست و چگونه است؟
خشم به حالت حالت غم انگیز و خصومت آمیز و با احساس کینه ورزی و تکانشی که ممکن است به شکل عصبانیت، فریاد، فحاشی، تحقیر، نفرت و حسادت در انسان ظاهر شود گفته می‌شود. فرایند خشم در نوجوانان شامل یک تجربه جسمی یا روانی است و در بیشتر مواقع نوجوانان دیگران را در تجربه دردناک خود مقصر می‌دانند. همیشه به ما گفته بودند كه خشم فقط در موقعيت‌های پر تنش به وجود می‌آيد.
بهتر است بدانیم همه ما با خشم زاده شده‌ایم و خشم بخشی از وجود ما بوده كه در موقعيت‌های خاص از وجود ما بیرون می‌آید و در مواقع ديگر به شكل غير فعال و پنهان در ما می‌ماند.
خشم در نوجوانان در مواقعی به صورت خشمگینانه ابراز می‌شود که در مدتی طولانی آن خشم را نادیده گرفته بوده است و انکارش کرده و گاهی رفتارهای اطرافیان باعث می‌شود خشم در نوجوانان فرو خورده شود.
در نتیجه هرچه خشم در نوجوانان را نادیده بگیریم و به غلط به آنها آموزش دهیم که خشمشان را در خود فرو بریزند احتمال بروز عواقب بدتری پیش‌بینی می‌شود.
علت وجود خشم در نوجوانان
خشم در نوجوانان از ابتدای تولدشان همراه آنها بوده است. عدم تعادل و بی ثباتی عاطفی یکی از بارزترین ویژگی‌های دوره نوجوانی می‌باشد که بیشتر اوقات نوجوانان در مواقعی که خشم وجودشان را می‌گیرد قادر به کنترل آن نیستند و رفتارهای غیر قابل قبولی از خود بروز می‌دهند و در بیشتر مواقع دیده شده بعد از زمان کوتاهی از رفتار خود پشیمان شده و خودشان را سرزنش می‌کنند.
نوجوانی دوران سختی است و باید بدانید که به عنوان والد صبورانه با آن برخورد کنید. خشم در نوجوانان واکنش طبیعی ارگانیسم نسبت به شرایطی است که آنها احساس ناکامی می‌کنند.
چه مواقعی نوجوانان خشمگین می‌شوند؟
در این قسمت قصد داریم برخی از شرایط و مواقعی که احتمال بیشتری برای خشمگین شدن نوجوانان وجود دارد را برای شما عزیزان معرفی کنیم که عبارت اند از :
- وقتی نوجوان خود را در انجام فعالیت‌های فیزیکی و یا اجتماعی محدود می‌کنید، مثلا اجازه بیرون رفتن و ملاقات را به آنها نمی‌دهید و استفاده از گوشی را برای نوجوان خود محدود می‌کنید
- زمان‌هایی که نوجوان شما احساس می‌کند ناعادلانه مورد قضاوت‌های پی‌درپی شما قرار گرفته است
- زمان‌هایی که از او فاصله می‌گیرید و نوجوان خود را طرد می‌کنید
- زمان‌هایی که نوجوان قادر به حل مسئله پیش رویش نیست
- شرایط اقتصادی و اجتماعی مانند فقر والدین
- در نوجوانانی که والدین آنها باهم مشاجره می‌کنند بروز خشم بیشتر دیده شده است
- مسائل شخصی و عاطفی نوجوان و عدم توانایی ارتباطش با دیگران
- مسائل آموزشی و فشارهای محیط مدرسه و خانواده نسبت به درس خواندن و …
خشم در نوجوانان چگونه نمایان می‌شود؟
خشم در نوجوان به صورت‌های مختلفی نمایان می‌شود که ما در این بخش برخی از رایج‌ترین آنها را به شما عزیزان معرفی می‌کنیم :
- دیده شدن علائمی مثل افزایش ضربان قلب و تنفس‌های شدید و پی‌درپی
- تغییر رنگ پوست به سرخی
- تغییر دمای بدن و افزایش آن
- در برخی مواقع از شدت هیجان زیاد دست آنها شروع به لرزیدن کند و در عضلاتشان احساس فشار کنند
- بروز رفتارهای پرخاشگرانه
خشم در نوجوانان پسر
هورمون‌های تستسترون و استروژن می‌تواند باعث کم طاقتی و تحریک‌پذیری زیاد در نوجوانان پسر شوند که به دنبال همین تحمل آنها به شدت کاهش پیدا می‌کند. توصیه شده برای کنترل خشم در نوجوان پسران و خصوصا در رده سنی نوجوانان، برای پسری که هیجان‌خواهی بالایی دارد راه حل‌های پیشگیرانه مانند ورزش‌های سنگین و کوهنوردی و فوتبال انتخاب کنید تا هیجانات و خشم آنها کنترل شود.
گروهی از رفتارشناسان و روان‌پژوهان خشم را منشاء بسیاری از ناهنجاری‌های رفتاری در پسران می‌دانند. بر اساس نظر آنها دانش‌آموزان و نوجوانان پسری که در مدرسه و محیط‌های آموزشی به حرف معلم گوش نمی‌دهند، در فرآیند یادگیری فعال نیستند یا با هم‌کلاسی‌هایشان ارتباط برقرار نمی‌کنند، در حال بروز خشمی نهفته هستند و امکان دارد هر لحظه محرکی ناچیز به فوران خشم آنها منجر شود.
خشم در نوجوان دختر
نوجوانی دوران ابراز احساسات است و در این سن نوجوانان دختر از کوچک‌ترین چیزی خشمگین می‌شوند و اقدام به بروز این خشم خود می‌کنند. در این مواقع در برابر خشم نوجوان دختر خود نباید حالت تدافعی بگیرید و سعی کنید اورا برای لحظه‌ای هم که شده تنها بگذاریم.
در نوجوانان دختر عصبانیت به صورت کج‌خلقی و بدرفتاری بروز می‌کند و حتی ممکن است به جیغ و گریه هم برسد. این رفتارها روند یادگیری نوجوان دختر در محیط آموزشی را مختل می‌کند به‌ویژه اگر معلمان و والدین به شیوه‌های کنترل خشم در خود و نوجوانان آشنا نباشند.
شما باید به عنوان یک والد سعی کنید عمیقا دخترتان را درک کنید. حال در ادامه راهکارهای مقابله با خشم در نوجوانی پسران و دختران را خدمت شما ارائه می‌دهیم.
راه‌های کنترل خشم در نوجوانان
واکنش مناسب به خشم در نوجوانان به متغیرهایی مانند سن، نوع رفتار و شرایط محیطی وابسته است. با این حال متخصصان مواردی را بر می‌شمرند که توجه به آنها به‌طور کلی و در بیشتر شرایط مفید و اثربخش است. حال در این بخش قصد داریم تا 9 راهکار کنترل خشم در نوجوانان را به شما معرفی کنیم که عبارت‌اند از :
- احساسات نوجوان را به رسمیت بشناسید و این موضوع را به او بگویید. او باید بداند خشم یک احساس انسانی است و آنچه اهمیت دارد یافتن راه مناسب برای مدیریت احساس است.
- برای او توضیح دهید که تنها را ابراز خشم داد زدن و انجام حرکات پرخاشگران نیست و این کار برای شخصیت او مناسب نیست.
- تفاوتهای میان خشم و پرخاشگری را برای نوجوان خود روشن کنید. به او بگویید خشم و پرخاش شبیه به هم هستند و ممکن است هم‌زمان رخ دهند. اما خشم «احساس» است و پرخاش «عمل»؛ عملی که نتیجه آن اغلب آسیب به افراد یا اشیا است. آنچه باید در کودکان و نوجوانان تغییر کند و با رفتارهای مثبت جایگزین شود، پرخاش است نه خشم.
- از موقعیت‌هایی که باعث کلافگی یا خشم در نوجوانان می شوند، پیشگیری کنید. اطمینان حاصل کنید کارهایی که از فرزندتان انتظار دارید مناسب سن و توان او هست یا خیر یا اگر می‌دانید رفتار و گفتاری و عملی نوجوان شما را عصبانی می‌کند، تکرارش نکنید.
- برای کنترل خشم در نوجوانان با آنها برخورد پیشگیرانه داشته باشید. یعنی پیش از اینکه خشم در نوجوانان فوران کند راجع به روش‌های قابل پذیرش و غیرقابل پذیرش مدیریت احساسات با نوجوانان خود صحبت کنید.
- وقتی نوجوان شما خشمگین می‌شود، وقت مناسبی برای پیدا کردن روش‌های مناسب بروز خشم یا صحبت کردن درباره آن نیست. صحبت ها در ارتباط با راهکارهای کنترل خشم در نوجوانان باید وقتی رخ دهد که نوجوان شما در حالت طبیعی و آرام است.
- یکی از راه‌های دستیابی به مهارت کنترل خشم در نوجوانان آموزش تنفس صحیح و آرام به آنها است.
- و از دیگر راهکارهای کنترل خشم در نوجوانان باید به همدلی و آموزش تکنیک‌های خود مراقبتی و شفقت به خود اشاره کرد اما قبل از اینها باید به این نکته توجه داشت که والدین تا زمانی که خودشان قادر به کنترل خشم نباشند نمی‌توانند روش های کنترل خشم در نوجوانان را به آنها آموزش دهند .
- یکی دیگر ار مهمترین روش های کنترل خشم در نوجوان آموزش مهارت حل مسئله به آنها می‌باشد. به نوجوان خود بیاموزید قبل از هر کاری مخصوصا واکنش‌هایی همراه با خشم فکر کند و از خود بپرسد نتیجه اش قرار است چه شود؟ ایا با بروز رفتار خشمگینانه مشکل او حل می‌شود؟ بنابراین یکی از موثر ترین روش ها در مهارت کنترل خشم در نوجوانان این است که به آنها اموزش دهید در ابتدا خشم خود را شناسایی کنند و از موقعیت هایی که باعث بروز رفتارهای پرخاشگرانه در آنها می‌شود دوری کنند و در محیط تغییر ایجاد کنند.
مدیریت احساسات و خشم که مربوط به بحث مقاله بوده یک امر اختیاری نیست. بر اساس جدیدترین یافته‌هایی که پژوهشگران متخصص دریافته‌اند، قسمتی از مغز که وظیفه کنترل کردن کارها یا حرکات هیجانی انسان را دارد، قشر پیشانی مغز یا به عبارتی “فرانتال کورتکس” نام دارد و تا سن 23 الی 25 سالگی رشد آن ممکن است زمان‌بر باشد.
به همین دلیل کودکان و نوجوانان در کنترل خشم چندان ماهر نیستند و این ناتوانی به پرخاشگری و دیگر رفتارهای تنش‌زا منجر می‌شود. باید بدانید خشم همیشه یک احساس مخرب و آسیب‌زا محسوب نمی‌شود . اگر این احساس خشم در نوجوانان را به درستی بشناسیم و نیازهای برآمده از آن را مدیریت کنیم، خشم می‌تواند در بیان تنش‌های درونی به نوجوانان ما کمک کند.
ممکن است این سؤال در ذهن شما پیش بیاید که واقعی بودن خشم یا اینکه یک احساس طبیعی است به این معنا است که نوجوان ما هر وقت خواست عصبانی شود، داد بزند و پرخاشگری کند؟ جواب قطعاً منفی است.
آن چیزی که یک نوجوان آرام را از یک نوجوان با هیجانات منفی متمایز می‌کند، نحوه کنترل و مدیریت خشم اوست. یک نوجوان آرام هم قطعاً در موقعیت‌هایی خشمگین می‌شود اما از کوره در نمی‌رود، یعنی کاری نمی‌کند که دیگران شاهد بروز عصبانیت او باشند.
نحوه برخورد با نوجوان خشمگین
در زندگی هر والدی ، هر چقدر هم صبور و آروم باشد، لحظه‌هایی پیش می‌آید که کنترلش را از دست بدهد و اینها تاثیر منفی روی رابطه مادر یا پدر با نوجوان خود دارد و باعث لجبازی در نوجوانان و ایجاد خشم در نوجوانان می‌شود پس لازم است که تحمل خود را بالا ببرید و کمتر عصبانی شوید. یادتان باشد که فرزند شما از شما کوچک‌تر است و اگر کاری می‌کند مقتضای بلوغ و سنش می‌باشد و قصد آزار ما را ندارد. وسواس و کمال گرایی را در خودتان کم کنید. خانه کاملا مرتب، لباس های تمیز، رفتار کاملا کنترل شده، برنامه‌ریزی منظم و خیلی چیزهای دیگر را باید فعلا فراموش کنید.
با نوجوان جر و بحث نکنیم و خودمان را در موقعیت عصبانی شدن قرار ندهیم. خیلی زمان‌ها با نادیده گرفتن یه رفتار نوجوان مشکل حل می‌شود. وقتی در شرایطی قرار می‌گیرید که احساس می‌کنید در حال از دست دادن کنترلتان هستید از روش‌های آرام کننده استفاده کنید. آب سرد به صورتتان بزنید و سه تا نفس خیلی عمیق بکشید. نفس عمیق یعنی هوا رو از بینی به داخل ریه ها ببرید و بعد با شدت از دهان خارج کنید طوری که صدا بدهد . برای مادران مساله بعدی این است که در شرایطی مثل خستگی زیاد، دوران پریود زنانه، و در زمان بیماری و … مدام با خودتان تکرار کنید که مشکل از نوجوان من نیست. من خودم آرام نیستم. برخی دیگر از نحوه‌های برخورد با خشم در نوجوانان شامل موارد زیر است :
- رفتار پرخاشگرانه نشان ندهید
- به نوجوان خود حق خشمگین شدن بدهید
- خشم نوجوان را از پرخاشگریش جدا کنید
- از خشم نوجوان پریشان و آشفته نشوید. و تمرکز خود را بر روی موضوع حفظ کنید.
- از هیجانات دیگری مانند محبت و احترام را استفاده کنید
- برای نوجوان خود توضیح منطقی از موقعیت ارائه دهید
- با خودتان مدام بگویید : خشم او یک ناراحتی کوچک است نه یک فاجعه بزرگ
اگر با کمک این نکات، باز هم نمی توانید خودتان را کنترل کنید و مرتبا از کوره در می‌روید، بهتر است از یک روانشناس کمک بگیرید تا اضطرابتان را کم کنید و بتوانید بهتر خودتان را کنترل کنید.
آموزش کنترل خشم در آکادمی کوچینگ ویموند
در آکادمی کوچینگ ویموند سعی در این است که با خلاقیت برای پیدا کردن شیوه مقابله‌ای خوب برای کنترل خشم در نوجوانان استفاده کنند. در ابتدا به نوجوانان یادآور می‌شوند که وقتی عصبانی هستند این واقعیت را بپذیرند که خشمگین هستند و تصمیم بگیرید که چه کاری می توانند در ارتباط با آن انجام دهند و از روش درست استفاده کنند.
در ویموند از روش خود آرام سازی برای حفظ کنترل خشم در نوجوانان استفاده می‌شود. یکی از روش های مهم برای کنترل خشم در نوجوانان و راهکار برای کنترل خشم نوجوان در ویموند این است که استفاده از ایمن‌سازی در مقابل استرس برای تعلیم خود در مقابل رویدادهای خشم برانگیز زندگی را به نوجوان شما آموزش می‌دهند.
علاوه بر آن در ویموند سعی در شناخت و اهمیت دادن به تخلیه انرژی از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی دیگر از راهکارهای مهم کنترل خشم در نوجوانان در آکادمی کوچینگ ویموند باور کردن خود به عنوان مقابله کننده می‌باشد.
یعنی به نوجوان آگاهی می‌دهند که درباره خوب یا بد بودن هیجان خشم فکر نکند در عوض توجه خود را به مراقبت از خویشتن و ارضای نیازهای خود بدون صدمه زدن به دیگران متمرکز کنند. و نوجوان خود را به عنوان فردی مقابله کننده در نظر بگیرد که می‌داند از چه راهبردهایی برای ارتباط با سایر افراد استفاده کند و در عین حال بدون پرخاشگری از حقوق خود دفاع کنید و جراتمند بار بیاید.
