مقدمه
هیجان مجموعه واکنش‌هایی است که انسان در واکنش به رویدادها یا موقعیت‌ها تجربه می‌کند. نوع هیجانی که فرد تجربه می‌کند با شرایطی تعیین می‌شود که در آن احساسات فرد تحریک می‌شود . به عنوان مثال زمانی که یک فرد یک خبر خوب را می‌شنود احساس شادی می‌کند و زمانی که فرد تهدید می‌شود ترس را تجربه می‌کند.
هیجانات تاثیر زیادی بر زندگی روزمره ما دارند. ما بر اساس خوشحالی، عصبانیت، غمگینی، بی حوصلگی یا ناامیدی تصمیم می‌گیریم و فعالیت‌ها و سرگرمی‌ها را بر اساس هیجاناتی که آنها تحریک می‌کنند انتخاب می‌کنیم. درک هیجانات می‌تواند به ما کمک کند تا زندگی را با سهولت و ثبات بیشتری طی کنیم. در ادامه این مقاله قصد داریم شما را با هیجان و انواع آن آشنا کنیم.
هیجان چیست؟
هیجان یک احساس یا یک حالت روانی پیچیده است که شامل سه جزء متمایز است:
- تجربه ذهنی
- پاسخ فیزیولوژیکی
- پاسخ رفتاری یا بیانی
محققان علاوه بر تلاش برای تعریف هیجان سعی در شناسایی و طبقه‌بندی انواع مختلف هیجان را نیز داشته‌اند ، این توضیحات و نگرش‌ها که البته شاهد تغیراتی هم در طول زمان بوده است به شکل زیر بیان شده است:
- در سال 1972 روانشناس “پل اکمن” پیشنهاد کرد که شش احساس(هیجان) اساسی وجود دارد که در همه نژادهای بشری جهانی است: ترس ، انزجار، خشم ، تعجب، شادی و غم
- در دهه 1980 “رابرت پلاچیک” سیستم طبقه بندی هیجانات دیگری را به نام “چرخ احساسات” معرفی کرد. این مدل نشان می‌دهد که چگونه می‌توان هیجانات مختلف را با هم ترکیب کرد دقیقاً همانطور که یک هنرمند رنگ‌های اصلی را برای ایجاد رنگ‌های دیگر ترکیب می‌کند
- در سال 1999 “اکمن” فهرست خود را گسترش داد تا شامل تعدادی دیگر از احساسات اساسی از جمله خجالت، هیجان، تحقیر، شرم ، غرور، رضایت و سرگرمی باشد
انواع هیجان رابشناسیم
تئوری‌های مختلفی در مورد اینکه انسان چند نوع هیجان را تجربه می‌کند وجود دارد. همانطور که گفته شد روانشناس پل اکمن شش هیجان عمومی زیر را بیان کرد:
- شادی : بسیاری از مردم برای شادی تلاش می کنند زیرا این یک هیجان خوشایند است که با احساس رفاه و رضایت همراه است. شادی اغلب با لبخند زدن یا صحبت کردن با لحن شاد بیان می شود
- غم و اندوه : همه ما گاهی اوقات غم را تجربه می کنیم. ممکن است شخصی با گریه کردن، ساکت بودن و یا کناره گیری از دیگران ناراحتی خود را ابراز کند
- ترس : ترس می‌تواند ضربان قلب را افزایش دهد، افکار مسابقه‌ای ایجاد کند یا واکنش جنگ یا گریز را تحریک کند. ترس می تواند واکنشی به تهدیدات واقعی یا درک شده باشد. برخی از افراد از بالا رفتن آدرنالین همراه با ترس به شکل تماشای فیلم های ترسناک، سوار شدن بر ترن هوایی یا چتربازی لذت می برند
- انزجار : انزجار می‌تواند در اثر یک تجربه فیزیکی مانند دیدن یا بوییدن غذای فاسد، خون، یا بهداشت ضعیف ایجاد شود. انزجار اخلاقی ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که شخصی ببیند شخص دیگری کاری را انجام می دهد که به نظر او غیراخلاقی یا ناپسند است
- خشم : خشم را می توان با حالات چهره مانند اخم کردن، داد زدن یا رفتار خشونت آمیز نشان داد. خشم می تواند شما را برای ایجاد تغییرات در زندگی تان ترغیب کند، اما باید راه ابراز سالمی برای نشان دادن خشم پیدا کنید تا به خودتان یا دیگران آسیبی وارد نشود.
- غافلگیری : غافلگیری می‌تواند خوشایند یا ناخوشایند باشد. از نشانه‌های غافلگیری ممکن است وقتی تعجب می‌کنید دهان خود را نیمه باز کنید یا نفس نفس بزنید. غافلگیری مانند ترس، می تواند واکنش جنگ یا گریز را تحریک کند
عناصر اصلی هیجان کدامند؟
برای درک بهتر هیجانات، بهتر است عناصر کلیدی آن را بشناسیم:
- تجربه ذهنی
- پاسخ فیزیولوژیکی
- پاسخ رفتاری
- تجربه ذهنی
متخصصین بر این باورند که تعدادی از هیجانات اساسی و عمومی وجود دارد که توسط مردم در سراسر جهان بدون در نظر گرفتن پیشینه یا فرهنگ تجربه می شود، محققان همچنین معتقدند که تجربه هیجانات می تواند بسیار ذهنی باشد. برای مثال خشم را در نظر بگیرید: آیا همه عصبانیت‌ها یکسان است؟ تجربه شما ممکن است از آزار خفیف تا خشم کورکننده متغیر باشد.
در حالی که ما برچسب های گسترده ای برای احساساتی مانند “خشمگین”، “غمگین” یا “شاد” داریم، تجربه خود شما از این هیجانات ممکن است بسیار چند بعدی تر و در نتیجه ذهنی باشد.
ما همچنین همیشه اشکال خالص هر هیجان را تجربه نمی کنیم. هیجان های مختلط در مورد رویدادها یا موقعیت های مختلف در زندگی ما رایج است. وقتی با شروع یک کار جدید مواجه می‌شوید ممکن است هم هیجان زده و هم کمی عصبی شوید. ازدواج یا بچه دار شدن ممکن است با طیف گسترده ای از هیجانات از شادی گرفته تا اضطراب نمایان شود. این هیجان ها ممکن است به طور همزمان رخ دهند، یا ممکن است آنها را یکی پس از دیگری احساس کنید.
- پاسخ فیزیولوژیکی
اگر تا به حال احساس کرده‌اید که شکمتان از اضطراب ورم می‌کند یا قلبتان از ترس به تپش میفتد، متوجه خواهید شد که هیجان نیز واکنش‌های فیزیولوژیکی قوی را می‌تواند ایجاد می‌کند.
بسیاری از پاسخ‌های فیزیولوژیکی که در طول یک هیجان تجربه می‌کنید، مانند عرق کردن کف دست یا ضربان شدید قلب، توسط سیستم عصبی سمپاتیک شاخه‌ای از سیستم عصبی خودمختار تنظیم می‌شوند .
سیستم عصبی خودمختار واکنش های غیرارادی بدن مانند جریان خون و هضم را کنترل می کند. سیستم عصبی سمپاتیک وظیفه کنترل واکنش های جنگ یا گریز بدن را بر عهده دارد. هنگام مواجهه با تهدید این پاسخ ها به طور خودکار بدن شما را برای فرار از خطر یا مواجهه رودررو با تهدید آماده می کنند.
در حالی که مطالعات اولیه فیزیولوژی احساسات بر روی این پاسخ های خودمختار تمرکز داشتند، تحقیقات جدیدتر نقش مغز در هیجان را هدف قرار داده اند. اسکن مغز نشان داده است که آمیگدال بخشی از سیستم لیمبیک، نقش مهمی در هیجان و به ویژه ترس دارد.
آمیگدال خود یک ساختار کوچک بادام شکل است که با حالت های انگیزشی مانند گرسنگی و تشنگی و همچنین حافظه و احساسات مرتبط است. محققان از تصویربرداری مغز استفاده کرده‌اند تا نشان دهند که وقتی تصاویر تهدیدآمیز به افراد نشان داده می شود، آمیگدال فعال می شود. همچنین نشان داده شده است که آسیب به آمیگدال واکنش ترس را مختل می کند.
- پاسخ رفتاری
پاسخ رفتاری شاید یکی از مواردی باشد که بیشتر با آن آشنا هستید . ما زمان قابل توجه‌ای را صرف تفسیر عبارات احساسی افراد اطرافمان می کنیم. توانایی ما برای درک دقیق این عبارات با چیزی که روانشناسان آن را هوش هیجانی می نامند گره خورده است و این عبارات نقش مهمی در زبان بدن ما دارند .
تحقیقات نشان می‌دهد که بسیاری از عبارات مانند لبخند برای نشان دادن خوشحالی یا اخم برای نشان دادن غم بصورت عمومی پذیرفته شده‌اند.
هنجارهای اجتماعی-فرهنگی نیز در نحوه بیان و تفسیر هیجان نقش دارند. به عنوان مثال در ژاپن، مردم تمایل دارند هنگام حضور یک شخصیت مقتدر، ترس یا انزجار را پنهان کنند. مردم در ایالات متحده تمایل بیشتری به ابراز احساسات منفی هم در تنهایی و هم در حضور دیگران دارند، در حالی که مردم ژاپن تمایل دارند در تنهایی این کار را انجام می‌دهند.
